In 2011 when the conflict started in my home village Kasoo up in Myanmar’s Northern Kachin State, we would hide in the church until things quietened down and we could return home again. When the conflict increased, I told my wife and 6 children to travel to the main road where they could be picked up by trishaw and taken to the river to travel by bamboo raft to safety as the bridge was already destroyed.
Myself and some of the other men remained behind to look after our homes and farms – our livelihoods. Some people sold their land to foreigners and moved to safety, but for me, the land belonged to my family so I did not want to abandon it. I had 3 orange farms where I sold each crop for 33 million kyats (over $21,000 USD) to the local area. I did not have to work for others, I could depend on our family’s land and the oranges produced from each crop for income. However due to the conflict, I also had to sell my farmland to foreigners.
When the shell bombings started, we had no idea that the fighting would be so intense and happen so fast that we were forced to run from our homes and leave everything behind. We escaped to the forest travelling for 3 days to reach Waingmaw. Our village was destroyed during the attacks. Most of the homes in the village were made of bamboo so they burnt to the ground. We lost everything…
When I made it to the IDP camp, I re-joined my wife and 6 children. Most of our village members also joined this IDP camp. Over the years we wanted to return to our home village but we couldn’t because the roads were closed and our land was already sold.
I try to work whenever I can to provide for my family. Work is only available for 1 or 2 days at a time picking oranges on another man’s farm. There is no permanent work in this area so many families struggle to have enough income.
My 3 younger children attend school and still live with us in the IDP camp. My 2 eldest daughters are working in Myitkyina as a cook and nanny to send money back for our family to survive. My eldest son was sent to jail in Myitkyina for 6 years after the owner he was staying with was caught selling drugs by the police. We have to pay 2 Lakhs ($130 USD) every year to the jail in order to keep him in Myitkyina or they will send him to another jail far away and we are afraid we will not see him again.
We struggle for money all the time, especially to pay the tuition fees for our 3 younger children. My wife suffers from chronic illness with a high blood pressure and joint pain which she developed since we moved to this IDP camp. Sometimes we don’t have the money to pay for her medicine, so she suffers. We are also trying to buy back our families land so that we can return home, but the price is very high.
It all seemed impossible until we heard about ADRA Myanmar providing cash grants to IDPs like us. We received the household grant which is 50,000 kyats ($33 USD) and the Individual Grant at 1 Lakh ($65 USD) for 10 months. We use the money for tuition, medicine and buying rice. I also attended the WASH training and we learnt how to wash our hands and look after our health.
I feel like my family and my community have really benefitted from the SCAIDP project. If ADRA did not provide the WASH training and cash grants, our life would continue to be very difficult. Now, we have a chance to be better…thank you!
နော်လွှမ်း၏ဇာတ်ကြောင်း- လိမ္မော်စိုက်တောင်သူမှသည် စစ်ရှောင်ဘဝသို့ ရောက်ရှိခြင်း
မြန်မာနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း ကချင်ပြည်နယ်တွင် ၂၀၁၁ ခုနှစ်က ပဋိပက္ခများ စတင်ဖြစ်ပွားလာသောအခါ ကျွန်တော်တို့အနေဖြင့် ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်၍ ဘုရားကျောင်းတွင်သာ နေထိုင်ခဲ့ရသည်။
ပဋိပက္ခပိုမိုများလာသည့်အခါ တံတားမှာလည်း ပျက်စီးနေပြီဖြစ်သဖြင့် ဘေးကင်းရာသို့ ဝါးဖောင်ဖြင့်သွားရောက်ရန်အတွက် ဇနီးနှင့် ကလေး ၆ ယောက်တို့အား အဓိကလမ်းမကြီးကို ရှာဖွေသွားရောက်ရန် ပြောဆိုခဲ့ရပါတယ်။
ကျွန်တော်နဲ့တချို့ရွာသားတွေကတော့ ရွာမှာရှိတဲ့ မိမိပိုင်နေအိမ်တွေနဲ့ လယ်ယာမြေတွေကို ကြည့်ရှုဖစောင့်ရှောက်ဖို့ ကျန်ရစ်ခဲ့ပါတယ်။ ကျန်တဲ့တချို့သူတွေကတော့ သူတို့ရဲ့မြေကို နိုင်ငံခြားသားတွေကို ရောင်းသွားတာရှိတယ်။ ဒီအချိန်မှာဘေးလွတ်ရာကို ပြောင်းရွှေ့ရမှာဆိုပေမယ့် ကျွန်တော်တို့အတွက်ကတော့ ဒီမြေက မိသားစုပိုင်ဖြစ်တာကြောင့် ကျွန်တော်မစွန့်လွတ်လိုက်ချင်ပါဘူး။
ကျွန်တော်တို့မှာ သီးနှံခြံသုံးခုပိုင်ဆိုင်ပါတယ်။ အခြားမှာသွားအလုပ်လုပ်စရာ မလိုပါဘူး။ မိသားစုရဲ့ မြေယာနဲ့ သီးနှံခြံတွေကထွက်တဲ့ သီးနှံတွေရဲ့ ဝင်ငွေနဲ့ပဲ ရပ်တည်နိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ပဋိပက္ခတွေကြောင့်မလို့ ကျွန်တော့မြေတွေကို နိုင်ငံခြားသားတွေကို ရောင်းချခဲ့ရတယ်။ လက်နက်ကြီးတွေကျပြီး တိုက်ပွဲတွေအရမ်းပြင်းထန်လာမယ်ဆိုတာကို ကျွန်တော်တို့ ကြိုမသိခဲ့ဘူး။ အိမ်ကနေအားလုံးကိုထွက်ပြေးခိုင်းပြီး အရာအားလုံးလည်း နောက်မှာဒီတိုင်းချန်ထားခဲ့ရတယ်။ ဝိုင်းမော်ကိုရောက်ဖို့ နှစ်ရက်ကြာတောထဲကို ထွက်ပြေးခဲ့ရတယ်။
တိုက်ခိုက်မှုအတွင်း ကျွန်တော်တို့ရွာက ပျက်စီးခဲ့ရပါတယ်။ ရွာမှာရှိတဲ့ နေအိမ်အများစုဟာလည်း ဝါးနဲ့လုပ်ထားတာဖြစ်လို့ မီးလောင်ကျွမ်းခဲ့ရတယ်။ ကျွန်တော်တို့အရာအားလုံးဆုံးရှုံးခဲ့ရတယ်။ ငါ စစ်ရှောင်စခန်းကို ရောက်တဲ့အခါ ကျွန်တော့မိန်းမ၊ ကလေးတွေနဲ့ ပြန်လည်ဆုံဆည်းခဲ့ပါတယ်။ ရွာသားအများစုဟာလည်း ဒီစစ်ရှောင်စခန်းကို ရောက်လာခဲ့ပါတယ်။ နှစ်တွေကြာလာတော့ ဇာတိရွာကိုပြန်ချင်ပေမယ့် လမ်းတွေပိတ်ပြီး၊ နောက်မြေကလည်းရောင်းပြီးသားဖြစ်နေလို့ မသွားနိုင်တော့ပါဘူး။ မိသားစုအတွက် တတ်နိုင်သလောက် အလုပ်လုပ်ဖို့ကြိုးစားပါတယ်။ အခြားသူ တစ်ဦးရဲ့ခြံမှာ လိမ္မော်သီးခူးဖို့ ၂ ရက်လောက်ပဲ အလုပ်ရပါတယ်။ ဒီမှာတော့ ပုံသေအလုပ်မရှိဘဲ မိသားစုစားဝတ်နေရေးအတွက် အမြဲပဲရုန်းကန်နေရပါတယ်။
ကျွန်တော့ရဲ့သားသမီး သုံးဦးကလည်း စခန်းမှာပဲကျွန်တော်တို့နဲ့အတူတူနေပြီး ကျောင်းတက်နေဆဲပါ။ သမီးအကြီးနှစ်ယောက်ကတော့ မြစ်ကြီးနားမှာ ကလေးထိန်းချက်ပြုတ်အလုပ်လုပ်ပြီး ကျွန်တော်တို့အတွက် ပိုက်ဆံပို့ပေးပါတယ်။ သားအကြီးဆုံးကတော့ မူးယစ်ဆေးဝါးမှုနဲ့ ရဲဖမ်းလို့ ထောင်ခြောက်လကျပါတယ်။ သူ့ကို မြစ်ကြီးနားမှာပဲထားဖို့အတွက် တစ်နှစ်ကို နှစ်သိန်းလောက်ပေးရပါတယ်။ အဲဒီလိုမှမဟုတ်ရင် သူတို့က သားကိုတခြားဝေးတဲ့ထောင်တစ်ခုခုကို ပို့ပစ်မှာဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့သူ့ကို မတွေ့ရမှာကို စိုးရိမ်မိပါတယ်။
အထူးသဖြင့် သားသမီးတွေအတွက် ကျူရှင်ခပေးဖို့ပိုက်ဆံအတွက အမြဲရုန်းကန်နေရပါတယ်။ ကျွန်တော်ဇနီးကလည်း ဒီစခန်းကိုပြောင်းလာကတည်းက သွေးတိုးရောဂါနဲ့ အဆစ်အမြစ်နာရောဂါကို ခံစားနေရပါတယ်။ တစ်ခါတစ်လေဆို သူမအတွက် ဆေးဖိုးကလည်း လိုပါသေးတယ်။ ဆေးဖိုးပေးဖို့မရှိပါဘူး။ ဒါကြောင့်သူမရောဂါကလည်း မသက်သာနိုင်ပါဘူး။ ခံစားနေရစမြဲပါပဲ။ ဒါကြောင့်ရွာမှာရှိတဲ့ အိမ်ကိုပြန်နိုင်ဖို့အတွက် မြေတွေကိုပြန်ဝယ်နိုင်ဖို့ ကြိုးစားနေပါတယ်။ ဒါပေမဲ့စျေးက အရမ်းမြင့်နေတုန်းပါပဲ။
ADRA Myanmar က ကျွန်တော်တို့လိုမျိုး စစ်ရှောင်ဒုက္ခသည်တွေကို ငွေသားထောက်ပံ့ပေးတယ်ဆိုတာ ကြားသိခဲ့ရပါတယ်။တစ်အိမ်ထောင်ကို ငွေသား ၅၀၀၀၀ ကျပ်၊ တစ်ဦးချင်းထောက်ပံ့ငွေ ဆယ်လအတွက် တစ်သိန်း ထောက်ပံ့ပေးတာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒီငွေနဲ့ ကျွန်တော်တို့သားသမီးတွေရဲ့ ကျောင်းလခ၊ ဆေးဝါးနဲ့ ဆန်ဝယ်ဖို့ငွေကို သုံးပါတယ်။ ကျွန်တော်လည်း WASH သင်တန်းတက်ပြီး လက်ဘယ်လိုဆေးရမယ်၊ ကျန်းမာရေးကို ဘယ်လိုဂရုစိုက်ရမလဲဆိုတာတွေကို သင်ယူခဲ့ပါတယ်။
ကျွန်တော်တို့မိသားစုနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ကလူတွေအတွက်လည်း SCAIDP စီမံကိန်းက အရမ်းအကျိုးရှိပါတယ်။ ADRA က WASH သင်တန်းတွေနဲ့ ငွေကြေားထောက်ပံ့မှုတွေကို ဆက်မပေးခဲ့ဘူးဆိုရင်တော့ ကျွန်တော်တို့တွေလည်း အခက်အခဲကတော့ ဆက်ရှိနေဦးမှာပါ။ အခုကတော့ ကျွန်တော်တို့အနေနဲ့ ပိုကောင်းလာဖို့ အခွင့်အလမ်းရှိနေပါသေးတယ်။ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
Written by: Emma McCrow, Communications Officer
Photo: © 2018 ADRA Myanmar | Emma McCrow
*Original Story told from the perspective of Naw Lwan*
